У лісьце, накіраваным уладам Беларусі, экспэрты выказалі занепакоенасьць у сувязі з паведамленьнямі аб жорсткім абыходжаньні з трыма вязьнямі — дзьвюма жанчынамі і адным мужчынам — асуджанымі да працяглых тэрмінаў пазбаўленьня.
«Мы заклікаем улады Беларусі неадкладна пачаць дбайнае і бесстароньняе расьсьледаваньне паведамленьняў аб жорсткім абыходжаньні з гэтымі зьняволенымі і прыняць усе магчымыя меры для абароны іх здароўя і асабістай недатыкальнасьці, у тым ліку разгледзець магчымасьць памілаваньня або замены іх пакараньня на меры, ня зьвязаныя з пазбаўленьнем волі», — гаворыцца ў звароце.
Экспэрты пішуць, што адміністрацыя пэнітэнцыярных устаноў адмаўляе гэтым людзям у належнай мэдычнай дапамозе і абыходзіцца зь імі негуманна, падвяргаючы іх рызыцы сур’ёзнага і патэнцыйна незваротнага пагаршэньня здароўя.
У лісьце гаворыцца, што скаргі на жорсткае абыходжаньне з двума з гэтых зьняволеных ужо даводзіліся да ведама ўраду, і са шкадаваньнем адзначаецца, што зроблена нічога не было.
Экспэрты ААН таксама выказваюць занепакоенасьць тым, што пазбаўленьне волі адной са зьняволеных можа быць зьвязана зь яе публікацыямі па сацыяльна-палітычных пытаньнях у краіне ў парушэньні яе права на свабоду выказваньня меркаваньня.
«Беларуская прававая база па барацьбе з тэрарызмам і экстрэмізмам па-ранейшаму выклікае сур’ёзную заклапочанасьць, — пішуць экспэрты. — Мы працягваем атрымліваць паведамленьні аб тым, як людзей асуджаюць па абвінавачваньнях у тэрарызьме і экстрэмізьме і ўключаюць у афіцыйныя адкрытыя сьпісы тэрарыстаў і экстрэмістаў у адплату за ажыцьцяўленьне імі грамадзянскіх і палітычных правоў. Робіцца гэта без належных судовых разьбіраньняў і эфэктыўных сродкаў прававой абароны для абскарджаньня гэтых рашэньняў».
Экспэрты ААН заклікалі ўлады Беларусі прывесьці прававую базу і практыку правапрымяненьня ў галіне барацьбы з тэрарызмам і экстрэмізмам у адпаведнасьць са сваімі абавязаньнямі па міжнародным праве ў галіне правоў чалавека.
Як рэжым Лукашэнкі выкарыстоўвае ярлык «экстрэмізму», каб душыць свабоду слова і змагацца з палітычнымі апанэнтамі
Пасьля сфальшаваных прэзыдэнцкіх выбараў 2020 году і сілавога здушэньня агульнанацыянальных пратэстаў аўтарытарны рэжым Аляксандра Лукашэнкі пачаў сыстэматычна выкарыстоўваць антыэкстрэмісцкае заканадаўства для барацьбы з іншадумствам, ліквідацыі незалежных мэдыя і перасьледу палітычных апанэнтаў.
Улады заблякавалі сайты незалежных мэдыя і спынілі публікацыю непадкантрольных друкаваных выданьняў, пазбавілі акрэдытацыі журналістаў іншаземных мэдыя і разграмілі офісы самых уплывовых СМІ. Сотні беларускіх рэпартэраў прайшлі праз арышты, дзясяткі застаюцца ў турмах. Усе незалежныя мэдыя, якія асьвятляюць грамадзка-палітычны парадак дня ў Беларусі, цяпер працуюць выключна з-за мяжы.
Ад 2021 году ўлады пачалі масава абвяшчаць вэб-сайты і асобныя ўліковыя запісы ў сацыяльных сетках незалежных мэдыя, палітычных і грамадзкіх арганізацый, ініцыятыў і проста блогераў «экстрэмісцкімі матэрыяламі», а іх аўтараў «экстрэмісцкімі фармаваньнямі» — часта без судовага разгляду.
Рэспубліканскі сьпіс экстрэмісцкіх матэрыялаў вядзе Міністэрства інфармацыі Беларусі. На дадзены момант у сьпісе на 1469 старонках пералічаны тысячы «экстрэмісцкіх матэрыялаў», за выкарыстаньне якіх прадугледжаная адказнасьць. У сьпісе — сайты, тэлеграм-каналы, акаўнты, старонкі ў сацыяльных сетках, відэаролікі і артыкулы ў інтэрнэце, маркі, значкі, CD-дыскі, а таксама кнігі, у тым ліку мастацкія.
На канец 2024 году больш за 6500 онлайн-рэсурсаў былі забароненыя такім чынам. За любое ангажаваньне з уключанымі ў экстрэмісцкі сьпіс рэсурсамі — ці гэта «падабайка», ці камэнтар, ці падпіска на канал — у Беларусі пагражае крымінальная адказнасьць. Удзел у «экстрэмісцкім фармаваньні» можа карацца турэмным зьняволеньнем да 10 гадоў.
Ужо тысячы беларусаў прайшлі праз штрафы, арышты і турэмнае зьняволеньне за «экстрэмізм».
Паводле ацэнкі Ўпраўленьня Вярхоўнага камісара ААН у правах чалавека, улады Беларусі «выкарыстоўваюць ярлык „экстрэмізм“ для падаўленьня іншадумства, адвольна клясыфікуючы дзеяньні, апісаныя як распаўсюд ілжывай інфармацыі, абразу службовых асобаў, дыскрэдытацыю інстытутаў, арганізацыю масавых беспарадкаў, заклікі да санкцый і распальваньне сацыяльнай варожасьці, як „экстрэмісцкія“, якія падлягаюць крымінальнаму перасьледу».
Форум